İsa'nın iki hırsızla birlikte çarmıha gerilmiş görüntüsünü resmeden İtalyan ressam Antonello da Messina, gerek sıradışı tarzı, gerekse eserde kullandığı ilginç görünümlerle döneminden ayrılmayı başarmıştır.
Eserin merkezinde yer alan İsa, eseri tam ortadan ikiye bölen düzgün ve uzunca bir hacın tepesinde çarmıha gerilmiş olarak gösterilmiştir. Çarmıhın tepesinde üstünde "INRI" yazan kağıt parçası geleneklere göre çarmıha gerilen kişinin isminin belirtildiği kısımdır ve Latince "Nasıralı İsa, Yahudilerin Kralı" anlamına gelmektedir. Çarmıhtaki İsa'nın İtalyan Rönesansı eserlerine göre fazlasıyla zayıf ve çelimsiz görünümlü, idealize olmayan, aksine son derece doğal görünen bir vücudu vardır. Bu doğal görünüm Antonello da Messina'nın özellikle Kuzey Rönesansı eserlerinden etkilenmesinden kaynaklıdır.
Messina, İsa'nın sağı ve solundaki iki diğer hırsızı, onun gibi insan yapımı haçlara değil, iki ayrı ağaca asılmış olarak resmetmiştir. Özellikle ağaçların eğri görünüşleri ve hırsız figürlerinin tuhaf şekillere girmiş pozları İtalyan Rönesansı için oldukça sıradışı görüntüler oluşturur.
Çarmıhların altında iki figürün varlığı göze çarpar. Solda bordo-mavi renkli giysisi içinde İsa'nın annesi Meryem'in üzgün biçimde boynunu büktüğü ve oğlunun ölümü üzerine yaşadığı acıyla yüzleştiği görülür. Solda genç bir adam görünümünde betimlenmiş figür ise İsa'nın havarilerinden biri ve ölmeden önce annesini emanet ettiği Evanjelist Yahya'dır "St. John the Evangelist". Yahya'nın İsa'nın çarmhı karşısında diz çöküp dua ettiği görülür.
Çarmıhların dikildiği Golgotha Tepesi eserin ön planındaki çorak toprak ile gösterilmiştir. Çarmıhların altında görülen taşlar ve kayalardan oluşan bu verimsiz tepenin üzerinde birkaç tane kafatasının varlığı dikkat çeker. Golgotha'nın isminin "kafatası" kelimesinden geliyor olması bunun bir sebebidir. Bir diğer sebebi ise Golgotha Tepesi'nin aslında Adem ve Havva'nın da gömüldüğü yer olduğuna inanılmasıdır. Kafataslarının içinden çıkan ufak siyah yılanlar ve kenarda bekleyen baykuş, çarmıha geriliş temasının kasvetini ve ağır havasını destekler niteliktedir. Ön planda küçük bir ahşap kaidenin üzerinde görülen notta ressamın ismi ve eseri hangi tarihte yaptığı yer almaktadır.
Messina, geriplanda aşina olduğu İtalya bölgesinden bir şehir manzarası resmetmeyi doğru bulmuştur. Eserin görsel niteliğini arttıran bu manzarada şehir duvarları ve geriplanda bir tepede konuşlanmış kale ile bir deniz manzarası görülür. Bu huzur dolu aydınlık geriplan, önplandaki acıklı görünümler ile tezat oluştururken, bir yandan da İtalyan Rönesansı'nın tipik perspektifsel yöntemi ile eserde ciddi bir derinlik oluşturur. Ressam, aynı zamanda geriplanda Golgotha tepesinde çarmıha gerilişten sonra ayrılıp şehre dönmekte olan Romalı askerleri de yürüken ve at üstünde resmetmiştir.
Doğal görünümlü figürlere ve ayrıntılı bir geriplana sahip eserde Kuzey Rönesansı'nın etkisi gözler görülür biçimde nettir. Messina'nın Kuzey Avrupa'ya seyahat edip Flaman, Felemenk veya Alman eserlerini görmüş olduğuna dair bir bilgi olmasa da, yaşadığı Napoli şehrine Flaman bölgesini'nin önemli liman şehri Brüj'den gelip giden gemiler sayesinde Kuzey Rönesansı ile tanıştığı düşünülmektedir. Bu etkileşim ile Antonello da Messina, İtalyan Rönesansı'nın perspektif gücünü, Kuzey Rönesansı'nın doğallığı ve ayrıntıcılığı ile sentezlemeyi başarmıştır.
Konum: Anvers Kraliyet Güzel Sanatlar Müzesi "Royal Museum of Fine Arts Antwerp", Anvers
Tarih: 1475
Dönem: Rönesans
Akım: Yüksek Rönesans "High Renaissance"
