Son Akşam Yemeği, İsa Mesih'in Romalı askerlerce yakalanmasından önce 12 Havarisi ile yediği son akşam yemeğini resmetmektedir. Eser, İsa'nın havarilerine birazdan içlerinden birinin ona ihanet ettiğinin ortaya çıkacağını açıkladığı dramatik anı yansıtır. Bu şok edici açıklamanın etkisi ile havariler sorgulama, inkar etme, suçlama ve tartışma gibi farklı yönlerde tepkiler vermektedir. Tüm bu duygusal ve ruhsal yüklü atmosfere rağmen İsa resmin tam ortasında huzur ve sukunetini korur halde durmaktadır. İsa'nın üçlü gruplanmış havarilere göre apayrı bir noktada izole olmuş şekilde duruşu onu resimde ana karakter olarak vurgulamaktadır.
Üçlü gruplanmış havarileri incelersek:
Sol baştaki üçlü - Bartholomew, Alphaeus oğlu James, ve Andrew - olay karşısında şaşırmış ve sorgulayıcı tavırlar içindelerdir. İsa'nın hemen solunda yer alan üçlü gruptan en dikkat çekici olanı İsa'ya ihanet etmiş olan Judas'tır. Judas sırrının açığa çıkmış olmasından dolayı korkmuş ve geri çekilmiştir. Paniklemiş halde geri çekilirken sağ kolu ile hemen önündeki tuzluğu devirmektedir. Yakındoğu'da sahibine ihanet etmek anlamına gelen "betray the salt" deyimine de bu şekilde bir gönderme yapılmaktadır. Judas sağ elinde bir kese tutmaktadır. Bu kese Judas'ın ihaneti karşılığı Romalı'lardan almış olduğu gümüş paraları içermektedir. Yüzü karanlık içinde olan Judas'ın kafası aynı zamanda havariler arasında da en düşük seviyededir. Judas'ın hemen ardında yer alan Peter elinde bir bıçak tutmaktadır. Birazdan odaya girecek Romalı askerlerden birinin kulağını bu bıçakla kesecektir.
Bu üçlünün İsa'ya yakın duran elemanı, en genç havari olan John, kendinden geçmiş haldedir. Bu figürün aslında John yerine Magdalalı Meryem figürünü gizlice betimlemek için yerleştirildiği tartışma konusudur. Bu teoriye göre Magdalalı Meryem de son akşam yemeğinde yer almaktadır. Hatta İsa ile gizlice evlenmiştir ve ondan bir çocuk doğuracaktır. Bu sırrı resimde gizlice ifade etmek isteyen Leonardo'nun da bu figürü kadınsı özelliklerini vurguladığı John karakteri ile resmettiği öne sürülmektedir. Birkaç yıl önce bu konu, Dan Brown'ın Da Vinci Şifresi isimli kitabı ile de yeniden gündeme gelmiştir.
İsa'nın hemen sağındaki üçlüden - Thomas, Büyük James ve Philip - Thomas üzgün, Büyük James donaklamış dururken Philip ise bir açıklama bekler halde elini kaldırmış olarak betimlenmiştir. En sağdaki grupta - Matthew, Jude Thaddeus ve Simon - Simon'a doğru dönen diğer iki havari sorularına yanıt aramaktadır.
Masada İsa Efkaristiya "Eucharist" denen ekmek ve şaraplı yemek ayinini açıklamak üzeredir. İsa "Beni anmak için bunu yapınız" diyerek bu ritüele işaret etmiştir. Ekmek İsa'nın bedenini, şarap ise kanını temsil etmektedir.
Resim Hristiyanlık kutsal üçlemesine birçok noktada gönderme yapmaktadır. Arka planda ve yanlardaki pencereler üçlü gruplar halinde yer alırken, havariler de üçlü üçlü gruplanmış, İsa ise duruşu itibarı ile bir üçgen şekli çizmektedir.
Leonardo'nun eserini çarpıcı kılan noktalardan biri sıradışı ve etkili perspektif kullanımıdır. Santa Maria delle Grazie Manastırı iç duvarında yer alan resim bu perspektif kullanımı ile duvardan içeri giren ayrı bir oda varmış gibi bir göz yanılması yaratmaktadır. Bunun yanısıra muhteşem teknik aynı zamanda resmin doğallığını da gözler önüne sermektedir. Resmin özgün halinde masadaki kalay tabakların havarilerin giysilerinin renklerini yansıttığı bilinmektedir. Günümüzde yıpranmış durumundan dolayı eserin birçok ayrıntısı gözlemlenememektedir. Resmin ortasına sonradan açılan kapı nedeni ile İsa'nın ayakları görünmemektedir. Zamanında görünen ayakların duruşunun çarmıha gerilmiş duruşu sergilediği ve buna işaret ettiği sanılmaktadır.
Konum: Santa Maria delle Grazie Manastırı, Milano
Tarih: 1495 - 1498
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Yüksek Rönesans "High Renaissance"
