Gece Devriyesi Tablosunun Anlamı Nedir ?

Gece Nöbeti sanat tarihinin şüphesiz en meşhur başyapıtlarından, aynı zamanda da en karmaşık olanlarından biridir. 17. yüzyılda Hollanda'nın Altın Çağı'nda tamamlanan eserde 28 figürden oluşan kalabalık bir grup resmedilmiştir. Bu grup, Amsterdam'ın koruyucu askeri birliklerinden birini oluşturan çeşitli rütbedeki silahşörleri göstermektedir.

Eserin özgün adı Yüzbaşı Frans Banning Cocq ve Teğmen Willem van Ruytenburch'un Birliği Yürüyüşe Hazırlanıyor "The Company of Captain Frans Banning Cocq and Lieutenant Willem van Ruytenburch Preparing to March Out" iken; bu uzun isim yıllar içinde daha kısa bir hal almıştır: Gece Devriyesi.

Eserin ismi bu şekilde değişmiş olsa da resimdeki askeri birlik şehirde bir devriye yapmakta değildir. Rembrandt'ın eseri yaptığı dönemde muhafız birlikleri oldukça sakin ve barışçıl birliklerdi. Ne Amsterdam'daki taşkınlıkları durdurmak, ne de şehri savunmak durumundalardı. Dolayısıyla da şehirde gece veya gündüz dolaşıp bir devriye hizmeti sağlamak durumunda değillerdi. Buluşmaları ancak sosyal veya sportif amaçlı idi. Bu yüzden harekete geçmek üzere olan birliğin devriye için değil, muhtemelen katılacakları bir sosyal toplantı veya tören geçidi için olduğunu düşünebiliriz. Öte yandan isimdeki "gece" kelimesi de yine yanlış bir kullanımdır. Yıllar boyu yapılan özensiz restorasyonlarla üst üste uygulanan vernik katmanları ve kir eserin renklerini kapatmış ve siyaha benzer karanlık bir görünüm oluşturmuştur. Bu sebeple de yıllar içinde resmin aslında gece saatlerini gösterdiği ve dolayısıyla askeri birliğin de gece devriyesine çıktığı düşünülmüş ve bu şekilde yanlış bir isim ortaya çıkmıştır. Eser ancak II. Dünya Savaşı'ndan sonra yeniden restore edildiğinde 300 yıl önceki gerçeğine yakın renklere ulaşılmış ve aslında olayın gün ışığında geçtiği anlaşılmıştır.

Resmin ön planındaki iki önemli figür ilk başta dikkati çeker: Yüzbaşı Frans Banning Cocq ve Teğmen Wilhem van Ruytenburch. Beyaz yakalı siyah giysisi ve rütbesini gösteren kırmızı kuşağı ile dikkat çeken Yüzbaşı Cocq gruba liderlik etmekte ve hareketlenmeleri için yol göstermektedir. Hemen yanında sarı giysiler ve beyaz kuşak içindeki Teğmen van Ruytenbruch ise yüzbaşıya eşlik etmektedir. Bu ikilinin ardında çeşitli silahşörler, rütbeliler, bando takımı ve maskot gibi çeşitli insanlar yer almakta, hareket etmek üzere beklemektedirler.

Eserdeki birçok figür askeri birliğe dair simgeler içerir. Resmin sol tarafındaki kırmızı giysili figür birliğin silahşörlerinden biridir ve elinde birliğin kullandığı "arkebüz" denen uzun namlulu tüfekten taşımaktadır. Arkebüzler taşıyan askeri birlik Hollandaca "Kloveniers" olarak adlandırılır. Silahşörün hemen arkasında parlak sarı-beyaz renkle resmin en dikkat çekici figürlerinden biri olan küçük kız görünür. Resmin tek kadın figürü olan bu kız aslında birliğin maskotudur. Kızın belindeki kemerde askeri birliğin sembolü olan büyük pençeli bir ölü tavuk (pençe kelimesi Hollandaca "kloven"dir ve birliğin ismi olan Kolveniers'i çağrıştırır) ve yine birliğin sembolu olan tabanca/piştov (bu tabancanın ismi Hollandaca "klover"dir ve yine birliğin ismini anımsatır) asılıdır. Kızın elinde taşıdığı gümüşten kadeh "goblet" yine birliğin simgelerinden biridir. Küçük kızın hemen önündeki figürün tolgasında birliğin geleneksel simgesi olan meşe yaprakları asılıdır.

Resmin içindeki diğer figürler çoğunlukla silahşörler ve muhafızlardan oluşur. En sağda ritim veren davulcu görülürken arka kısımda ise Arkebüzcü birliğin sarı mavi renklerdeki sancağını taşınmaktadır. Yüzbaşının asası, tüfek, sancak ve mızrağın sola dönük; Teğmenin asası, tüfek ve bir başka mızrağın sağa eğik duruşlarındaki paralelik resimde ilginç bir düzen yaratır.

3.6m'ye 4.4m, oldukça geniş ölçülerde olan eser ilk sergilenme noktası birliğin merkesi olan Kloveniersdoelen'den Amsterdam Belediye Binası'na taşınırken sergilenecek duvara sığmaması sebebiyle küçültülmüş ve üç kenarından kesilmiştir. ESerin eski kopyalarından o zamanki boyutları ve kesilmeden önceki hali görülmektedir.

Eserin 17. yüzyıl'da yapılmış bir kopyası

Rembrandt, karanlık-aydınlık "chiaroscuro" yöntemi ile koyu renkli bir geriplan üzerinde parlak renkli figürleri işleyerek dikkat çekici bir etki yaratmıştır. Bu etki ile resme bakan seyirci ilk olarak parlak ve aydınlık görünen resmin en önemli figürleri Yüzbaşı Cocq, Teğmen van Ruytenburgh ve maskot küçük kızı fark eder. Bu karanlık etki ile birliğin önünde durduğu yapının mimarisi - kolonları, kemerli kapısı - hemen hemen görünmez bir hal alır.

Rembrandt'ın eseri tasarlarken birçok farklı tipte semboller kullandığı düşünülmektedir. Doğrudan görünen sembollerin yanısıra ressam aynı zamanda dolaylı sembollere de başvurmuştur. Örneğin eserin Hollanda Katolikleri ve Protestanlarını bir araya getiren bir tablo oluşturduğu düşünülür. Siyah üniforma ile Hollanda Katoliklerini temsil eden uzun boylu Yüzbaşı Cocq'a ondan daha kısa resmedilmiş sarı üniformalı Hollanda Protestanlarını temsil eden Teğmen van Ruytenburch eşlik etmektedir.

Askeri birliklerin ve muhafız birliklerinin grup portrelerinin yapılması Hollanda Altın Çağı'nda son derece yaygındı. Birçok Hollandalı ressam dönemin ünlü askeri birliklerini kimliklerine uygun olarak resmetmişlerdir.

St. George Muhafız Birliği Subayları "Officers of the Civic Guard of St. George" - Hals

Zayıf Birlik "The Meagre Company" - Hals

Yzb. Allaert Cloeck'in Askeri Birliği"The Militia Company of Captain Allaert Cloeck" - De Keyser

Gece Devriyesi de aslında bir askeri birlik grup portresi iken diğer tüm benzerlerinden bütünüyle ayrılan bir özelliğe sahiptir. Hals, Codde, de Keyser gibi birçok ressamın ürettiği diğer grup portrelerinde askeri birliğin üyeleri sabit bir pozda oturur veya ayakta dururken resmedilmişlerdir. Oysa Rembrandt eserinde Yüzbaşı Cocq'un el hareketi ile birliğine hareket etme komuta verdiği anı resmetmeyi seçmiştir. Komuta henüz geriplandaki figürlere yansımadığı için harekete geçmeye hazırlanmış değillerdir. Yüzbaşının yaratttığı bu hareket ile geriplandaki hareketsizlik arasındaki gerilim resme sıradışı bir çekim gücü sağlar. Seyirci resme bakmaya devam ederse Yüzbaşı ve Teğmen figürleri önde, ardından birliğin diğer üyeleri takip eder şekilde uygun adımlarla yürüyecekleri hissine kapılır. Sağdaki davul çalmaya başlayacak ve önündeki küçük köpek havlamaya koyulacaktır, ve tüm birlik harekete geçecektir.

Yarattığı bu etki ile Gece Devriyesi durağan örneklerin aksine son deree devinimli ve canlı bir eser olmayı başarır. Sanat tarihinin en önemli eserlerinden sayılmasının sebeplerinden biri de budur.

Konum: Rijksmuseum, Amsterdam

Tarih: 1642

Dönem: Barok

Alt Grup: Felemenk Barok "Dutch Baroque"