Michelangelo'nun günümüze kalan tamamlanmış tek panel yağlıboya eseri olan Doni Tondo ismini sipariş veren kişiden almaktadır. Michelangelo'ya siparişi veren kişi dönemin önemli bankerlerinden biri olan Agnolo Doni'dir. Rönesans döneminde kraliyet ve dini kurumlar dışında kalan özel müşterilerin siparişleri genellikle yuvarlak şekilli panellere yapılırdı. Bu sebeple de eserin isminde şeklini ifade eden, İtalyanca'da "yuvarlak" anlamına gelen "tondo" kelimesi de kullanılmıştır. Bu sebeple de eser şeklini ve sipariş vereni açıklayacak şekilde "Doni Tondo" olarak adlandırılmıştır.
Doni'nin eseri sipariş etmesinin sebebi bölgenin güçlü ailelerinden biri olan Strozzi'lerin kızı Maddalena ile olan evliliği idi. Bu evliliği kutlamak ve adına bir anı yaratmak adına Doni, Michelangelo'dan bir aile tablosu sipariş etmişti. Aile kavramını en güzel betimleyecek olan da "Kutsal Aile"den başkası olamazdı.
Kutsal Aile "The Sacred Family" Çobanların Hayranlığı ve Kralların Adlandırılması tablolarında da bahsettiğim gibi bebek İsa, annesi Meryem ve Meryem'in eşi Yusuf'tan oluşmaktadır. Birçok Hristiyanlık temalı eserde betimlenen üçlü burada da benzer bir tasvirle fakat farklı bir duruşla resmedilmiştir.
Eserin merkezinde yer alan Meryem en belirgin figürdür. Meryem'in arkasında görünen eşi Yusuf, Meryem'e göre daha yüksek bir konumda oturmakta ve aile reisliği çağrışımı yapmaktadır; fakat bu durum alışılageldik Kutsal Aile kompozisyonlarına oldukça terstir. Nitekim Kutsal Aile figürlerinde genellikle İsa birbirine eş konumda oturan Meryem ve Yusuf'un ortasında resmedilir. Bu düzenlemeyle Yusuf'un bacakları arasına oturmuş Meryem'in onun tarafından korunduğu izlenimi seyircide uyanır. Eserde Meryem Yusuf'a doğru dönmüş vücudu ile bebek İsa'yı ondan almaktadır. Bu sıradışı hareketin dini veya felsefi anlamı tam olarak anlaşılamanıştır.
Meryem, Yusuf ve İsa'nın oluşturduğu figür grubu Meryem'in geriye doğru dönmüş vücudu ve uzatılan kolları ile birlikte spiralimsi bir hareket çağrıştırmaktadır. Figürlerin bu şekilde kıvrılıp bükülen duruşlar sergilemesi Rönesans dönemi için pek de alışıldık değildir. Fakat, Michelangelo bu yaratıcı kompozisyonu ile Rönesans'ın son dönemlerinde yaygınlaşacak Maniyerizm akımına da öncelik etmektedir. Michelangelo'nun bir arada kullandığı parlak sarı, mor, mavi, kırmızı ve yeşil renkler de yine Maniyerizm'in yanardöner renklerini çağrıştırmaktadır. Michelangelo eserde kullandığı kasları incelikle betimlenmiş figürleri ile heykeltıraş yanını yansıtır ve yarattığı etki ile figürleri bir heykelmiş gibi üç boyutlu bir biçimde seyirciye doğru resmin önüne çıkarmayı başarır. Üç figür arasında samimi ve yoğun bir bakış zinciri vardır. Yusuf'un bakışları İsa'ya kenetlenmiş, İsa annesine doğru yönelmiş, Meryem ise İsa'ya sevgi ve hayranlıkla bakmaktadır.
Kutsal aileyi orta ve geri plandaki figürlerden ayıran bir duvar resmi yatay olarak ikiye böler. Eserin dördüncü figürü olan Vaftizci Yahya tıpkı Kayaların Bakiresi ve Küçük Çarmıha Germe tablolarındaki gibi bu duvarın ardından onlara bakmaktadır. Floransa'nın koruyucu azizi olan Vaftizci Yahya Floransa'da yapılmış dönem resimlerinin çoğunda görünür.
Geriplanda anlamları tam olarak açıklanamayan beş farklı çıplak erkek figürü görünür. Bu çıplak figürler daha çok Klasik Yunan dönemi heykellerini çağrıştırmaktadır. Meryem, Yusuf ve Vaftizci Yahya İsa'ya bakmakta iken bu figürlerin hiçbiri bakışını İsa'ya yöneltmemiştir. Yunan dönemini çağrıştıran bu Pagan inanışlı figürlerin İsa'nın doktrininden habersiz olan eski dönemlere bir gönderme olduğu düşünülebilir. Bakışlarının İsa'ya dönük olmaması da bu nedenden ileri gelmektedir. Figürlerin gerisinde dağlar ve denizden oluşan bir manzara resme derinlik vermektedir.
Eserin bir ilginç özelliği de halen ilk olarak tasarlanan ahşap oyma çerçevesi ile birlikte sergilenmesidir. Michelangelo'nun tasarladığına inanılan çerçeve hilaller ve aslan başlarını içermektedir. Doni ve Strozzi ailelerine ait figürler bu çerçevede içice geçerek yapılan evliliği simgelemektedir. Çerçevede yer alan üç boyutlu beş ayrı figür kafalarından en tepedeki İsa iken, diğer ikisi peygamberler ve kadın kahinlerdendir.
 |
| Doni Tondo (Çerçevesi ile birlikte) |
Tarih: 1507 civarı
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Yüksek Rönesans "High Renaissance"
