Merkür ve Argus Tablosunun Anlamı Nedir ?

Latin Mitolojisi'ndeki meşhur Jüpiter ve Io hikayesi baştanrı Jüpiter'in (Yun. Mit. Zeus) genç ve güzel Io ile bir bulut şekline girerek birlikte olması ile başlar. Fakat eşi Juno'nun (Yun. Mit. Hera) bu birliktelikten haberdar olduğunu anlayan Jüpiter, Io'yu saklamak amacıyla bir beyaz ineğe dönüştürür. İneğin aslında Io olduğunun farkında olan Juno, onu kendisine armağan etmesini istediğinde Jüpiter'in bu isteği gerçekleştirmekten başka çaresi kalmaz. Juno, beyaz ineği Jüpiter'den aldıktan sonra onu bir zeytin ağacına bağlar va başına da gözcülük etmesi için 100 gözlü bir dev olan Argos'u yerleştirir. Argos, birkaçı kapalı iken bile diğerleri açık olan 100 gözü ile ineğin başında nöbet tutarak onu Jüpiter'den uzak tutacaktır.

Oysa Jüpiter'in Io'yu kurtarmak için başka planları vardır. Kurnaz haberci tanrı Merkür'ü (Yun. Mit. Hermes) Argos'a yollayan Jüpiter, onun Io'yu kaçırmasını ister. Elindeki kamıştan yapılmış düdüğü çalan Merkür, Argos'u büyüleyerek uyutarak tüm gözlerinin teker teker kapanmasını sağlar. Uyuttuğu Argos'u öldüren Merkür, Io'yu kaçırmayı başarır. Fakat, Juno Io'nun peşini bırakmaz ve onun başına atsinekleri musallat ederek Io'nun sürekli bir yerden diğerine kaçmasına sebep olur. Bu şekilde İyon denizini geçen Io denize bugünkü ismini verir. Juno, öldürülen Argos'un gözlerini ise kendi sembolü olan tavuskuşunun kuyruğuna yerleştirir; tavuskuşunun kuyruğundaki süslü desenlerin Argos'un gözleri olduğu bu şekilde açıklanır.

Velázquez kendisinden önce bu mitolojik hikayeyi işlemiş olan Rubens'in Merkür ve Argos eserini görmüştü. Rubens'in eserinde Argos'a karşı daha güçlü ve kontrolü elinde tutar halde şekilde gösterilmiş Merkür, kılıcı ile Argos'u öldürmek üzere resmedilmiştir. 

Merküs ve Argos "Mercury and Argus" - Rubens

Rubens'inki gibi diğer eserlerde de Merkür genelde bitkin düşmüş uyuyan Argos'a karşı üstün nitelikli ve güçlü resmedilmiştir. Oysa Velázquez eserinde daha farklı bir görünüm oluşturmayı seçmiş, Rubens'in şiddet içerikli atmosferinden uzaklaşmıştır. Daha güç algılanan bir kompozisyon oluşturmuş olan Velázquez, seyircinin esere ancak daha fazla odaklanarak çözebileceği bir görünüm sergilemiştir. 

Eserde, sağ tarafta uyuyan Argos'un başı önüne düşmüş ve gözleri görünmemektedir. Bu görünmeyen gözler seyirciye Argos'un uykuda olduğunu ve gözlerinin işlevini yapamadığını vurgular. Bir dev yerine sıradan bir insan görünümünde betimlenmiş olan Argos, geriye doğru yaslanmış ve kendinden geçmiştir. 

Merkür, sembolü olan kanatlı sapkası ile, sağ tarafta Argos'la aynı hizada, dolayısıyla ona karşı üstünlüğü yokmuş gibi resmedilmiştir. Başı aşağı doğru eğilmiş olan Merkür'ün yüzü de görünmemektedir. Her ne kadar benzer bir pozda çizilmiş olsalar da Merkür'ün Argos'a göre kontrolü çok daha fazla elinde tuttuğu anlaşılır. Merkür aslında yere yatmış değil, eğilmiş, Argos'un gözlerinin kapanıp kapanmadığını kontrol etmektedir. Sol elinin önünde çalmış olduğu kamıştan düdükler ve sağ elinde de Argos'u öldürmek için taşıdığı kılıç görünür. Merkür'ün hemen arkasında inek şekline bürünmüş Io görünür. Io figürünü görsel olarak daha etkileyici kılmak adına Velázquez ineğe görkemli bir boynuz ve kadınsı görünüm sağlamak amacıyla kirpik eklemiştir.

Merkür ve Argos figürlerinin ünlü Roma dönemi mermer heykeli Ölen Galyalı'dan "The Dying Gaul" esinlenerek oluşturulduğu düşünülmektedir. Acı içinde ölmek üzere olan bir Galyalı askeri betimleyen bu heykelin kolları ve başı Merkür'ü, bacakları ve gövdesi ise Argos'u resmetmek için model alınmıştır.

Ölen Galyalı "The Dying Gaul" (MÖ 230-220)

Resmin bir pencere üzerine asılmak üzere sipariş edilmiş olması ressamı eserini yatay bir genişliğe oturtmak durumunda bırakmıştır. Bu sebeple Velázquez dar ve yatay tuvali geniş ölçekte gösterilmiş figürler ile doldurmayı ve seyirciyi figürlerin hareketleri ile yakın planda buluşturmayı tercih etmiştir. Resmin bu dolaysız, doğrudan anlatımı ile örtüşecek şekilde Velázquez'in geniş ve serbest fırça darbeleri figürlerin dış hatlarını vurgulamaz ve eserde bir canlılık ve yaşam hissi oluşturur.

Konum: Prado Müzesi "Museo Nacional del Prado", Madrid
Tarih: 1659
Dönem: Barok
Alt Grup: İspanyol Barok "Spanish Baroque"