Raffaello'nun ölmeden önce kendi elleri ile tamamladığı son resim olan Sistin Meryemi, Piacenza'daki San Sisto Manastırı için Benedikt keşişleri tarafından sipariş edilmiştir. Eserin adındaki "Sistin" de dolayısıyla San Sisto'dan (St. Sixtus - Aziz Sisto) gelmektedir. Eser aslında dönemin papası II. Julius'un mezarı için tasarlanmıştır. Hatta eserin taban kısmında yer alan ahşap düzlük papanın tabutunun kapağını temsil etmektedir. Tabutun hemen üstünde yer alan perdeler aralanmış ve ardında yer alan ilahi manzara gözler önüne serilmektedir.
Resimdeki üçlemenin sol tarafında Papa I. Sixtus görünür. Papa I. Sixtus, Julius klanının koruyucu azizi olduğu için resimde yer almaktadır. Sixtus, resmin ortasında yer alan bebek İsa'yı kucağında taşıyan Meryem figürüne bakmakta ve sağ eli ile de tam karşıyı işaret etmektedir. Resmin sağ tarafındaki figür ise Azize Barbara'dır (St. Barbara). Azize Barbara'nın kutsal emanetleri San Sisto kilisesinde yer aldığı için kendisi de resimde görünmektedir. Azize ağırbaşlı bir duruşla bu ilahi manzaradan aşağı doğru bir bakış atmaktadır.
Resmin odağında Meryem ve İsa figürleri ardlarından gelen ışık ve çevrelerindeki yüzlerce minik melek görüntüsü ile çevrilidirler. Bu iki figür Raffaello'nun idealize güzellik adına oluşturduğu tarzının en güzel örneklerini yansıtmaktadırlar. Her ne kadar iki figür de son derece idealize olsalar bile bir yandan da tuhaf görünmektedirler. Meryem son derece üzgün ve durgun bir bakışla karşıya bakarken, İsa ise tedirgin bir bakış ve sıkılmış sağ eli ile gergin bir duruş sergilemektedir. Alışılmadık şekilde tuhaf biçimde gösterilen bu iki figürün ifadelerinin nedeni yıllar boyu anlaşılamamıştır.
Aslında San Sisto Manastırında mihraba asılması planlanan resmin tam karşı duvarında eski geleneklere göre bir çarmıha gerilmiş İsa ikonu yer almak durumunda idi. Bunu göz önüne alacak olursak Papa I. Sixtus'un eli ile tam da bu karşıdaki çarmıh ikonunu işaret ediyor olduğunu anlarız. Meryem ve İsa da tam da bu görüntüye bakmakta ve gördükleri karşısında tepki vermektedirler. Meryem, oğlunun çarmıhta geriliş sahnesi karşısında üzgün ve kederli; İsa ise kendi büyümüş bedeninin çektiği acı karşısında dehşet içindedir. Azize Barbara da üzüntü dolu tablo karşısında mahcup şekilde bakışını yere indirmiştir.
Tüm bu kasvetli ve şok içindeki atmosfere zıtlık yaratacak şekilde tablonun en altında Raffaello'nun klasik çocuk melek figürlerinden ikisi tabutun kapağına dayanmış, sevimli bakışlarla yukarıdaki manzarayı izlemektedirler. Üst kattaki tedirgin hava yerine bu kısımda dengeleyici bir huzur ve dinginlik vardır. Birçok kaynakta resimden ayrılarak kullanılan bu iki melek figürü belki de eserin ününü gölgede bırakıp kendi başlarına meşhur olmayı başarmıştır.
Yüksek Rönesans'ın bu ölümsüz eseri son derece özenle planlanmış ahenkli bir kompozisyon barındırır. Bulutların üzerinde yer alan 3 temel figür birbirini dengeleyici bir üçgen şeklinde özenle yerleştirilmiştir ve açılan perdelerin ardından aşağıda resmin altında toplanmış olan kilise cemaatine bakmaktadırlar. Sixtus'un hemen altında yer alan papalık tacı, resmin ilahi kısmı ile gerçek kısmı (tabut - ve aynı zamanda kilise cemaati) arasında bir köprü görevi görür. Figürlerin vücut ve yüz ölçüleri ile duruşları mümkün olan en estetik görünüşü sunmak ve derinlik hissini yaratmak amacı ile hesaplanarak tasarlanmıştır. Raffaello'nun zengin renk seçimi de eserin görkemini öne çıkarmaya yardımcı olur. Tüm zamanların en başarılı komposizyonlarından biri sayılan bu eser Leonardo da Vinci'nin Mona Lisa'sı ile karşılaştırılırken bir yandan da Raffaello'yu belki de tüm zamanların en büyük ressamı koltuğuna oturtmaktadır.
Konum: Alte Meister Resim Galerisi "Gemäldegalerie Alte Meister", Dresden
Tarih: 1513-1514
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Yüksek Rönesans "High Renaissance"
